Astronomia dhe perspektivat e saj në bazë të njohurive islame

Bismil-lahirr-Rrahmanirr-Rrahim!
(Në emër të All-llahut të Gjithëmëshirshmit Mëshirëplotit)
Selam alejkum!
Të fillojmë me një hadith, ku thuhet: Mendoni mbi krijaturën e All-llahut dhe mos mendoni për vetë All-llahun ( për qenien e Tij),sepse ajo mund t'ju çojë ne shkatërrim.( Hadithi 693).
Para se të shkruaj këtë artikull, le të më lejohet të bëj një prezantim të shkurtër se kush jam, prej nga vij dhe me çka merrem. Unë si një person i rëndomtë kam kryer vetëm një shkollë të mesme. Nuk jam ndonjë emër që merrem me shkrime dhe nuk kam ndonjë përgatitje shkollore të drejtimit fetar apo të astronomisë, por do të mundohem, aq sa kam mundësi (inshall-llah), që të përmend disa çështje "astroislame" i vetëdijshëm se mund të më përvidhen gabime të natyrës gjuhësore por edhe të asaj astronomike. Edhe përkrah këtyre mangësive shpresoj se do të përfitoni disa gjëra që besoj se do të jenë për hajrin tuaj, e që ndoshta tjetër kund nuk i keni hasur. Shkaku që më detyron të bëj këtë artikull "Astronomia dhe perspektivat e saj në bazë të njohurive islame" është se në trojet tona shqiptare udhëheqësit e Fesë Islame (ulematë,imamët,hoxhallarët ) shumë pak përmendin astronominë ne Fenë Islame, shumë pak kanë njohuri dhe shumë pak kanë interesim për çështjen e Islamit shikuar nga këndvështrimi i perspektivës astronomike. Duhet të dimë se Astronomia, sipas historisë njerëzore, burimin e ka nga shkencat islame të frymëzuara nga Kur'ani dhe hadithet.
Më së pari të fillojmë me fjalën Astronomi. Çka do te thotë Astronomi? Astronomi, sipas kuptimit etimologjik, do të thotë "ligji i yjeve"( nga greq.). Është një shkencë që përfshin vrojtimin dhe shpjegimin e dukurive që ndodhin jashtë Tokës dhe atmosferës. Ajo studion prejardhjen, zhvillimin, vetitë fizike dhe kimike të të gjitha trupave që mund të vrojtohen në qiell (trupat jashtë tokësorë), së bashku me të gjitha proceset (ecuritë) në të cilat ato përfshihen. Me ndryshimin e kohërave kanë ndryshuar dhe degët e saj të studimit. Gjatë një pjese të mirë të shekullit XX, astronomia ishte menduar të ndahej në astrometri, mekanikë qiellore dhe astrofizikë. Nga të triat, astrofizika, është dega më e njohur pasi në shumë universitete përfshihet në degë kërkimi dhe zhvillimi.
E çka do te thotë fjala Islam? Për te kuptuar fjalën Islam në gjuhën shqipe apo në gjuhët e tjera përkthim të fjalëpërfjalshëm nuk ka, prandaj duhet dhënë kuptimin foljor të kësaj fjale, pra Islam d.m.th: 1. (surrender) dorëzohem, nënshtrohem, kapitulloj. 2. (submission) nënshtrim, gjunjëzim, bindje, paraqitje. 3. (Obedient) i bindur, i dëgjueshëm. 4. (Sincerity)sinqeritet(sinqerisht, çiltërsi, zemërdëlirësi. 5. (peace) paqe, qetësi(me All-llahun).
Në këtë artikull do të mundohem të bëj një qasje sa më të thjeshtë e të lehtë për të kuptuar qëllimin kryesor! Do të mundohem të tregoj gjëra të reja që nuk i keni hasur te të tjerët duke u bazuar në teoritë se: nëse All-llahu s.w.s e ka qëllimin tek ajetet për kohën e sotme ,All-llahu na faltë gabimet, nëse jemi gabim për teoritë personale. Të kemi ndërmend se Kur'ani nuk është libër astronomik, kosmologjik, biologjik, poetik etj. por është më se e vërtetë se në Kur'an dhe hadithe ka përmbajtje astronomike dhe më shumë se astronomia e sotme. Në Islam nuk kemi të drejtë ta quajmë Kur'anin libër poetik, në të njëjtën kohë as një poezi në botë nuk mund ta tekalojë Kur'anin në pikëpamjen poetike. Në Islam mallkohet zëri i instrumentit muzikor, por në të njëjtën kohë pa talent muzikor nuk mund të recitohet Kur'ani si e kërkon texhwidi .etj!
Duhet të kemi ndërmend se për të parë ngjashmëritë e Kur'anit me shkencën, jemi duke e përdorur përkthimin e Kur'anit (Hijen e Kur'anit), kurse në gjuhën arabe ka mrekulli edhe më të çmueshme. Më së pari të shohim se çka na thonë astronomët e kësaj kohe moderne për Gjithësinë dhe pastaj t'i afrojmë ajetet kur'anore që përputhen me shkencën moderne dhe që Kur'ani na informon edhe me thellë se shkenca e sotme për Gjithësinë. "Kur hasim ajete që i vërteton shkenca duhet të kuptojmë se shkenca i bashkëngjitet Kur'anit e jo Kur'ani shkencës, sepse Kur'ani është shpallë para shkencave moderne. (Nëse ndokush na thotë se Kur'ani i ngjaka shkencës, unë po them jo, por shkenca i ngjanë Kur'anit se shkenca ka ardhur 1,300 vjet pas Kur'anit). Më falni se bëra një debat të vogël ,është mirë t’i largohemi debatimeve. Të kemi ndërmend se koha e Muhammedit a.s. ka qenë kohë pa teknologji dhe nuk kanë pasur mundësi për studimin e gjithësisë si ne sot. Gjithësia ose universi (nga latinishtja universus = gjithësi) në astronomi, përdoret për emërtimin e gjithë hapësirës së përbërë nga lënda (materia), kundërlënda (antimateria) dhe energjia. "Sipërfaqja" e gjithësisë përllogaritet në 12 - 15 miliard vite dritë. Teoritë shkencore të cilat përshkruajnë prejardhjen dhe zhvillimin e gjithësisë janë kosmologjia, kosmogonia dhe "Bumi i Madh". Në Kur'an dhe në Hadithe përshkruhet prejardhja dhe zhvillimi i gjithësisë me një lëmi kozmologjike shumë me thellë se sa shkenca e sotme.
Të fillojmë me disa fakte kur'anore dhe disa hadithe. Të krahasojmë disa lidhshmëri një pas një me përmbajtje kur'anore dhe hadithe për hapësirën, krijimin, gjithësinë.
Vërtet, Ne kemi stolisur qiellin më të afërt (të dynjasë) me bukurinë e yjeve." (Es-Safat, 6)
" Ne, në qiell kemi krijuar gallaksi yjesh dhe atë (qiellin) e kemi zbukuruar për ata që e shikojnë me vëmendje. (Kur'an-15:16).
Ne qiellin më të afërt e kemi zbukuruar me kandila (yje ndriçues) dhe ata i kemi bërë gjuajtës kundër djajve, të cilëve u kemi përgatitur dënim me zjarr shumë të madh. (Kur'an-67:5).
Dhe ata i krijoi shtatë qiej brenda dy ditëve dhe secilit qiell i caktoi atë që i nevojitej. Qiellin më të afërt (të dynjasë) Ne e stolisëm me yje ndriçuese dhe e bëmë të mbrojtur. Ky është caktim i të Plotfuqishmit, të Dijshmit. (Kur'an-41:12). Të analizojmë këtë pjesë me vëmendje (Qiellin më të afërt -të dynjasë) - Ne e stolisëm me yje ndriçuese. Ta thjeshtësojmë me një shembull të lehtë. Nëse dikush na thotë se ka 7 mollë dhe njëra prej tyre është e kuqe, automatikisht nënkuptojmë se mollët tjera nuk janë të kuqe. Ndoshta edhe ky ajet kur'anor na tregon se dritën e yjeve që e shohim ne, përafërsisht 12-15 miliard vite drite mund të jetë në qiellin e parë, njëkohësisht qiejt tjerë mund të mos kenë yje, mund të kenë ligje tjera- astrofizike! Kemi Hadithe që na tregojnë se: ndërmjet qiejve ka hapësira. Hapësira e tyre është si në krahasim me qiellin i parë dhe Tokën (përafërsisht 12-15 miliard vite drite) mbasi Kur'ani dhe hadithet na tregojnë se ka vende tjera në gjithësi përveç 7 qiejve dhe me një madhësi më të madhe se qiejt.
Dhe ngutuni (me punë që meritoni) në falje mëkatesh nga Zoti juaj dhe për një Xhennet, gjerësia e të cilit është si gjerësia e qiejve dhe e tokës, i përgatitur për të devotshmit (Kur'an-3:133). Nënkuptojmë se çdo gjerësi ka gjatësi !
All-llahu është Një, nuk ka zot tjetër përveç Atij. Ai është mbikëqyrës i përhershëm dhe i përjetshëm. Atë nuk e kap as kotë as gjumë, gjithçka ka në qiej dhe në tokë është vetëm e Tij. Kush mund të ndërmjetësojë tek Ai, pos me lejen e Tij, e di të tashmen që është pranë tyre dhe të ardhmen, nga ajo që Ai di, tjerët dinë vetëm aq sa Ai ka dëshiruar, Kursija e Tij përfshijnë qiejt dhe tokën. Kujdesi i Tij ndaj të dyjave, nuk i vjen rëndë, Ai është më i larti, më i madhi. (Kur'an-2:255)
Ta vështrojmë fjalën Kursi.
Ed-Dahak ka thënë që Ibn Abas ka thënë:"Po të rrafshoheshin shtatë qiejt dhe shtatë tokët dhe të shtroheshin krahpërkrah, ato do të kishin qenë sikur madhësia e një unaze në një shkretëtirë krahasuar me Kursinë". [Ibn Ebi Hatim, 3:981]
Vërtet, Zoti juaj, All-llahu, është Ai që krijoi qiejt dhe tokën brenda gjashtë ditësh, pastaj qëndroi mbi Arshin, Ai e mbulon ditën me natën, që me të shpejtë e kërkon atë (mbulimin e dritës së ditës), edhe dielli, edhe hëna e edhe yjet i janë nënshtruar sundimit të Tij. Ja, vetëm Atij i takon krijimi dhe sundimi. I madhëruar është All-llahu, Zoti i botëve. (Kur'an-7:54). Të vërejmë fjalën Arsh.
Të kujtojm hadithin:... nëse krahasojmë Kursinë me Arshin është sikur të hedhësh një unaze në shkretëtirë .
Gjithashtu thotë pejgamberi s.a.v.s: Arshi është kulm i Parajsës (Xhennetit). Të dalim pak nga tema për disa vërejtje: "Shumë njerëz gabojnë kur thonë se All-llahu është çdo kund (fizikisht). Ne e dimë që All-llahu është prezent gjithkund me të parit, dëgjimin, fuqinë,ndihmën e tij...!Kur'ani na pastron këto konfuzione duke na treguar :.... është Ai që krijoi qiejt dhe tokën brenda gjashtë ditësh, pastaj qëndroi mbi Arshin.....(Kur'an-7:54).
.Dhe s’ka asnjë të barabartë ose të krahasueshëm me Të (Një, i Vetëm, i Pashoq).(Kur'ani,112:4). .... të tërheq vërejtjen edhe disa (hoxhallarëve ) që nuk po i vërejnë disa hadithe që tregojnë dallimin mes Kursisë dhe Arshit,duke menduar se bëhet fjalë për të njëjtin vend apo rast. Muhamedi a.s. ka thënë :... nëse krahasojmë Kursinë me Arshin është sikur të hedhësh një unaze në shkretëtirë . Këtë gabim e shoh edhe në përkthimet e Kur'anit në shqip që Kursinë e japin si "koment personal" (dija-sundimi),në përkthime(dija-sundimi) jepet si një subjekt, e jo vend.
Shpresoj se për këtë që përmenda më lartë nuk do t'i besdis dijetarët islam që e dinë më mirë se unë kurse tjerët, inshaall-llah, do të mësojnë diçka të re. Kuptohet se në Islam çdo lëmi është shkencë në vete. Kjo na tregon se nuk mund t’i dimë të gjitha. All-llahu A'alem.
Të kthehemi ne temën e mëparshme. Është rëndë të kuptohet se ku gjenden këto vende: a janë njëra brenda tjetrës ,apo anash njëra-tjetrës.(Allahu A'alemu). Kujtojmë një ajet kur'anor:
Për ata që All-llahun e përmendin me përkujtim kur janë në këmbë, kur janë ulur, kur janë të shtrirë dhe thellohen në mendime rreth krijimit të qiejve e të tokës (duke thënë): Zoti ynë, këtë nuk e krijove kot, i lartësuar qofsh, ruana prej dënimit të zjarrit! (Kur'an-3:191).
Në hadithin që transmetohet se:... muslimani që mediton (thellohet në krijimin e qiejve dhe kujton krijuesin e tij, ka më shumë vlerë se me falë 74 vjet nafile namaz (hadith nga el -Buhari).
Kjo na inspiron për të medituar rreth astronomisë. Shpresoj se si artikull shkruesi R.D. edhe lexuesit do të kenë shpërblim tek All-llahu s.w. Të vazhdojmë me përkimet shkencore dhe kur'anore në lidhje me “Bumin e Madh" (ose Shpërthimi i madh) që është një term i përdorur në teorinë kozmologjike e cila pohon se gjithësia lindi nga një gjendje tmerrësisht e ngjeshur dhe e nxehtë rreth 13.7 ± 0,2 miliardë vjet më parë. Kjo teori bazohet në vëzhgimet që tregojnë zgjerimin e hapësirës sipas modelit Robertson-Uoker të teorisë së relativitetit të përgjithshëm, siç tregohet nga zhvendosja e së kuqes të ligjit të Habllit nga galaksitë e largëta (që tregojnë së gjithësia po zmadhohet dhe po ftohet), të marra së bashku me parimin kozmologjik. Shumë dijetarë arsyetojnë, nëse gjithësia po zmadhohet dhe ftohet, rrjedhimisht ajo para çastit të krijimit duhet të ketë qenë tejet e vogël dhe e nxehtë dhe çdo gjë në gjithësi duhet të ketë qenë shumë e ngjeshur, ndoshta si lakore e pafundme në hapësirë-kohë, të ngjashme si me ato të gjetura tek vrimat e zeza). Bumi i madh nuk duhet të kuptohet si një "shpërthim" i madh në një hapësirë të dhënë, por si një lindje e përbashkët e lëndës, hapësirës dhe kohës nga një veçori rëndësore ose singularitet. Të krahasojmë këtë fjalë, zgjerimin e hapësirës, para 1,400 vjetësh, sipas të ghënave kur'anore. Sipas teorisë së Bumit të Madh, gjithësia lindi nga një gjendje tejet e ngjeshur dhe e nxehtë (singulariteti). Që atëherë hapësira zgjerohet, së bashku me galaksitë.
A nuk e dinë ata, të cilët nuk besuan se qiejt e toka ishin të ngjitura, e Ne i ndamë ato të dyja dhe ujin e bëmë bazë të jetës së çdo sendi; a nuk besojnë? (Kur'an-21:30).
Ne, me forcën tonë e ngritëm qiellin dhe Ne e zgjerojmë atë. (Kur'an-51:47).
Mandej e mësyu qiellin (krijimin e qiellit) e ai ishte tym (mjegullinë që ishte si materie e parë) dhe atij e edhe tokës i tha: "Qasuni urdhërit Tim me dëshirë ose me dhunë!" Ato të dyja thanë: "Po i qasemi me dëshirë!" (Kur'an-41:11).
Ne nuk i krijuam qiejt e tokën dhe atë që ekziston ndërmjet tyre, përpos me qëllim dhe për një afat të caktuar, kurse ata që nuk besuan, nuk i vunë veshin asaj me çka u tërhiqet vërejtja.( Kur'an-46:3 )
Dhe për ju nënshtroi natën e ditën dhe diellin e hënën. Edhe yjet janë të nënshtruar me urdhrin e Tij. Vërtet, në këto ka argumente për një popull që mendon.( Kur'an-16:12).
Të përfundojmë me një hadith ku na tregon se: Bëhu dijetar ose mëso prej tyre ose dëgjo ata dhe mos u bën i katërti, se do të katandisesh. Për këtë hazreti Aliu pyeti:"E kush është i katërti,ja Resulall-llah?". “Ai që është i paarsimuar dhe nuk i pyet njerëzit e dijshëm (ulematë) për çështje të fesë dhe të dynjallëkut. Njeriu i tillë krejtësisht ka mbaruar”- tha Alejhisselami.1204 (Shih: Hadithe të Zgjedhura të Pejgamberit Alejhisselam, hadithi nr. 1204), kurse ngjashëm me mundin e këtij artikull,Alejhisselami na thotë: Atij,që për hir te dashurisë ndaj All-llahut flak ndonjë vepër (te keqe) ,All-llahu për dashurinë e treguar atë vepër do t'ia zëvendësojë me një vepër më të mirë dhe më të dobishme ,edhe për të, edhe për fenë, edhe për jetën e tij ( Hadithi 1403).
Ju faleminderit për leximin tuaj.
Xhezakumull-llahu bil hair!
Wes- salamun alejkum nga Refet Dehari.